Αυλαία. Χειροκρότημα. Οι θεατές έχουν αναγνωρίσει στη σκηνή τη συλλογική ζωή που διαδραματίζεται έξω από το θέατρο. Στους δρόμους της Αθήνας, στα κλειστά μαγαζιά, στους άνεργους, στους άστεγους και τους νεόπτωχους, στην ύπαιθρο, στα νοσοκομεία που δεν έχουν γάζες, στα σχολεία που δεν έχουν θέρμανση τώρα τον χειμώνα... Η Nonna ενσαρκώνει την κρίση, το Μνημόνιο, την καταπιεστική και ανέντιμη εξουσία που καταδίκασε έναν λαό να γίνει το πειραματόζωο του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη. «Δεν είναι απλώς μια παράσταση, αλλά κι ένα ντοκιμαντέρ», εξηγεί ο Δημήτρης Πιατάς, σκηνοθέτης του έργου του Ρομπέρτο Κόσα, που τοποθετείται στην Αργεντινή της κρίσης.
Οι άνθρωποι στρέφονται στο θέατρο, για να γλυκάνουν την καθημερινότητά τους και να πάρουν κουράγιο. Το ίδιο γινόταν την περίοδο της γερμανικής κατοχής, όταν, παρά τη φτώχεια και τη λογοκρισία, τα θέατρα γέμιζαν. Όπως και την περίοδο της χούντας. Σήμερα, ακόμα κι αν τα καταστήματα, οι επιχειρήσεις, τα εργοστάσια κλείνουν το ένα μετά το άλλο, νέες θεατρικές εστίες γεννιούνται συνεχώς.
Μετά από πολλά χρόνια, το Σωματείο των Ελλήνων Ηθοποιών άλλαξε διοίκηση. Τους αιωνίους συνδικαλιστές μιας και μόνον παράταξης, που αντλούσε τη δύναμή της από κάποια πλειοψηφία ηθοποιών που δεν είχαν καν ή είχαν μια αναιμική επαγγελματική δραστηριότητα στον χώρο του θεάτρου, διαδέχθηκε μια διοίκηση επαγγελματιών ηθοποιών που δεν τους συνδέει πολιτική συγγένεια. Η ανάγκη να διαχειριστούν τις τύχες τους, τους έκανε να επιστρέψουν στις διεκδικήσεις μέσω του σωματείου. Ήταν ώρα: μια παλαιάς αντίληψης εργοδοτική ένωση, (η ΠΕΕΘ) ζήτησε από το συνδικάτο να υπογράψει μια συλλογική σύμβαση όπου το κατώτερο πλαφόν των 1.200 ευρώ, θα κατέβει στα 700. Να σημειώσουμε, βέβαια, ότι η παλιά σύμβαση των 1.200 ευρώ έχει καταστρατηγηθεί στην πράξη εδώ και καιρό! Έτσι, λοιπόν, κηρύχτηκε προειδοποιητική απεργία στις 28 Δεκεμβρίου, που σημείωσε μάλιστα και επιτυχία.
Προπύργιο αντίστασης το θέατρο
Η αλήθεια είναι ότι οι θεατράνθρωποι είναι συχνά υποχρεωμένοι να χρηματοδοτήσουν οι ίδιοι τις παραστάσεις, «προσφέροντας» την εργασία τους. Αντί για μισθό, οι επιχειρηματίες προτείνουν ποσοστά, τα οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν καλύπτουν καν τον βασικό μισθό. Λίγες και οι ευκαιρίες απασχόλησης λόγω ρεπερτορίου, μιας και οι επιχειρηματίες, για να μειώσουν το εργοδοτικό κόστος, επιλέγουν ολιγοπρόσωπα έργα.
Το κράτος απουσιάζει επιδεικτικά από τη χάραξη και τη συμμετοχή που πρέπει να έχει στον τομέα της πολιτιστικής πολιτικής. Το Εθνικό Θέατρο, με μειωμένο προϋπολογισμό, κάνοντας άποψη την «arte povera», προσπαθεί να κρατηθεί όρθιο. Όμως αυτή η αισθητική επιλογή δεν πετυχαίνει πάντα. Ο Μομπ Ουίλσον δεν είχε, βέβαια, τα ίδια προβλήματα. Οι φήμες αναφέρουν το αστρονομικό ποσό τού ενός εκατομμυρίου ευρώ για την «Οδύσσεια», η οποία δεν κατάφερε να ενθουσιάσει. Ένα αστέρι που χάθηκε στο κενό.
Τα επιδοτούμενα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα αναγκάζονται να συμπράξουν με τον ιδιωτικό τομέα για να επιβιώσουν (τύποις...), η περιφέρεια δεν έχει πια θέατρα, όμως οι Έλληνες ηθοποιοί αντιδρούν. Όπως ο πρόγονός τους Οδυσσέας, χρησιμοποιούν τεχνάσματα για να επιβιώσουν, γίνονται παραγωγοί, δημιουργούν συνεταιρισμούς, καθορίζουν το θέατρο της κρίσης. Αναζητούν νέους χώρους, παίζουν σε μπαρ όπου το εισιτήριο είναι ένα ποτό. Θεατρικές σκηνές δημιουργούνται σε πρώην μηχανουργεία, βαφεία, φούρνους, σε γκαλερί, γκαράζ, αποθήκες, ακόμα και σε εισόδους πολυκατοικιών! Οι εργαζόμενοι συνεργάζονται και μοιράζονται τα λίγα έσοδα. Γι’ αυτούς που προτιμούν να μείνουν σπίτι, η κρίση επανεφηύρε το «κατ' οίκον θέατρο».
Στο κλασικό κύκλωμα πώλησης, η τιμή των εισιτηρίων είναι σε ελεύθερη πτώση: οι παραγωγοί υιοθετούν την πολιτική των προσφορών. Υπάρχουν βραδιές, όπου μπορεί κανείς, με δέκα ευρώ, να δει μια παράσταση που υπό κανονικές συνθήκες θα του κόστιζε πάνω από είκοσι. Για τους άνεργους, η είσοδος είναι μειωμένη ή ακόμα και δωρεάν.
Ένα νέο θεατρικό τοπίο αναδύεται λοιπόν. Ένα τοπίο που δεν εξασφαλίζει την επιβίωση όλων των ανθρώπων του θεάτρου, αλλά δίνει σε πολλούς από αυτούς τη δυνατότητα αξιοπρεπούς ύπαρξης στον χώρο και στο κοινό έναν φρέσκο αέρα καλλιτεχνικών προτάσεων με παραστάσεις που αναζητούν τίμια και με καλλιτεχνικούς όρους το καινούργιο. Η απόλυτη πτώση της τηλεοπτικής παραγωγής απέσυρε τους «πρωταγωνιστές της μιας νύχτας» και το κοινό ζητά να απολαύσει παραστάσεις ουσίας, απορρίπτοντας το θεατρικό life style.
Οι αλλαγές, αυτή τη στιγμή, στη θεατρική Ελλάδα, είναι σε εξέλιξη. Ένας ολόκληρος κόσμος μετασχηματίζεται. Η αλήθεια και η αυθεντικότητα παίρνει τη θέση του κενού γκλάμουρ που μας είχε επιβληθεί από κάποιους αρχοντοχωριάτες των ΜΜΕ. Η συντεχνία του θεάτρου ανακαλύπτει ότι πρέπει να διεκδικήσει. Την αμοιβή της, την ουσία τής σκηνικής πρότασης και την εντιμότητα της παράστασης απέναντι στο κοινό. Αυτήν την εντιμότητα που έλειψε τόσα χρόνια από όλους όσοι μας κυβέρνησαν.
Το θέατρο στην Ελλάδα είναι ένα από τα λίγα προπύργια αντίστασης στην κόλαση των Μνημονίων. Αντιστέκεται, γιατί το θέατρο στη χώρα μας είναι μια μορφή τέχνης απόλυτα λαϊκή!
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης, διευθυντής της Σχολής Θεάτρου του Πειραϊκού Συνδέσμου, μέλος Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
