Κουλτούρα και
ποιότητα ευαγγελίζεται για τα πανεπιστήμια ο πρόεδρος του συμβουλίου ιδρύματος
του ΕΚΠΑ.... Κουλτούρα και ποιότητα με λιγοστά συγγράμματα, υποχρηματοδότηση,
κατάργηση της φοιτητικής μέριμνας, διάλυση των πτυχίων, τμήματα χωρίς σαφή
αντικείμενα... Είναι εμφανές ότι σ΄αυτό το άκρως κουλτουριάρικο και ποιοτικό
πανεπιστήμιο ολόενα και λιγότεροι φοιτητές θα έχουν θέση ιδίως αυτοί που θα
πάψουν να αγωνίζονται για ένα δημόσιο,
δωρεάν και δημοκρατικό πανεπιστήμιο.
ΝΑ ΤΟΥΣ
ΧΑΛΑΣΟΥΜΕ ΤΗ ΣΟΥΠΑ!
Κουλτούρα ποιότητας και προόδου και αποφοίτους με θέσεις
εργασίας οραματίζεται ο καθηγητής του MIT και νέος πρόεδρος του Πανεπιστημίου
Αθηνών
Θεωρεί υποχρέωση να δώσει κατεύθυνση και ελπίδα στους νέους ο
νεοεκλεγείς πρόεδρος του Συμβουλίου Διοίκησης του αρχαιότερου πανεπιστημίου της
χώρας
Στα ακαδημαϊκά «τετράδια» είναι γραμμένες πολλές ιστορίες.
Ιστορίες που ξεκίνησαν στην Ελλάδα, αλλά μετά οι πρωταγωνιστές τους έφυγαν
μακριά από αυτήν. Αν και οδηγούσαν τελικά στη δόξα, το όνομά τους ακουγόταν πια
μόνο όταν κάποιος υπουργός ξόρκιζε τις αιτίες της επιστημονικής «αιμορραγίας»
της χώρας μας. Πολλοί έφευγαν μεν στο παρελθόν, όμως σε αυτή την πιο δύσκολη
ώρα για την Ελλάδα και τα πανεπιστήμιά της κάποιοι επιστρέφουν. Σίγουρα δεν το
κάνουν για τα λεφτά και, εξίσου απίθανο, για τη δόξα – τουλάχιστον όχι τη
διεθνούς εμβέλειας. Μια άλλης μορφής δόξα τούς περιμένει: από τους ανθρώπους
του πνεύματος περιμένει κάθε χώρα να ξανασταθεί στα πόδια της σε στιγμές κρίσης
και ανασφάλειας. Ενας από αυτούς, ο κ. Δημήτρης Μπερτσιμάς, καθηγητής στο
περίφημο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT) και πρόσφατα εκλεγείς
πρόεδρος του νέου Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, μιλώντας στο
«Βήμα» επισημαίνει ότι «όλοι μας έχουμε την υποχρέωση να δώσουμε κατεύθυνση και
ελπίδα στους νέους ανθρώπους»
Μεγαλώσατε στην Αθήνα και σπουδάσατε στο Πολυτεχνείο. Πώς
θυμάστε σήμερα εκείνα τα χρόνια;
«Γεννήθηκα στην Αλεξανδρούπολη και μεγάλωσα στην Αθήνα, όπου
τελείωσα τις σπουδές μου στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο (στο Κολλέγιο Αθηνών την
περίοδο 1974-1981) και στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο
Πολυτεχνείο (1981-1985). Στη συνέχεια πήγα στην Αμερική το 1985, όπου τελείωσα
το διδακτορικό μου στα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά και Επιχειρησιακή Ερευνα το 1988
στο MIT. Από το 1988 είμαι καθηγητής Επιχειρησιακής Ερευνας στο MIT. Οι
αναμνήσεις μου όμως από την περίοδο που ήμουν φοιτητής στην Αθήνα είναι πολλές.
Μάλιστα οι φιλίες που έκανα με κάποιους από τους συμφοιτητές μου κρατούν ως
σήμερα. Θυμάμαι ότι οι συμφοιτητές μου στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ήταν
πολύ έξυπνα παιδιά. Είχα επίσης στο Πολυτεχνείο εξαιρετικούς πανεπιστημιακούς
δασκάλους που είχαν έρθει στην Ελλάδα για να βοηθήσουν τη χώρα, αλλά επέστρεψαν
στο εξωτερικό ύστερα από μερικά χρόνια. Το αποτέλεσμα όλων αυτών για εμένα ήταν
ότι ως φοιτητής πήρα εξαιρετική εκπαίδευση».
Και σήμερα δυστυχώς πολλοί φεύγουν από την Ελλάδα. Σε αυτές
τις περιόδους όμως οι κοινωνίες στρέφονται στους ανθρώπους του πνεύματος. Και η
ανάγκη μας είναι να μη φεύγουν τα φωτεινά «μυαλά» της χώρας αλλά να επιστρέφουν
σε αυτήν. Πώς πιστεύετε ότι οι εκπρόσωποι της πανεπιστημιακής ελίτ μπορούν να
βοηθήσουν;
«Πράγματι η ελπίδα στη χώρα μας, ιδιαίτερα ανάμεσα σε νέους
ανθρώπους, μικραίνει συνεχώς και για πολλούς νέους ίσως έχει χαθεί. Αυτή η
διαπίστωση με οδήγησε στο να πω "ναι" όταν οι συνάδελφοί μου στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών με ρώτησαν αν θέλω να συμμετάσχω στη διοίκησή του. Πιστεύω
ότι όλοι μας έχουμε την υποχρέωση να δώσουμε κατεύθυνση και ελπίδα στους νέους
ανθρώπους των πανεπιστημίων μας. Τα τελευταία περίπου 30 χρόνια της ζωής μου
στην Αμερική, ως φοιτητής και καθηγητής στο MIT, έχω εκτεθεί σε μια κουλτούρα ποιότητας,
δημιουργικότητας, προόδου και αξιοκρατίας, όπου οι καλύτερες ιδέες κερδίζουν
και όχι ποιος τις είχε. Η ελπίδα μου είναι - και αυτός είναι ο λόγος που
συμμετέχω σε αυτή την προσπάθεια - ότι αυτή την κουλτούρα θα μπορέσουμε να τη
φέρουμε στα ελληνικά πανεπιστήμια και παραπέρα, στην ελληνική κοινωνία. Στα
χρόνια που βρίσκομαι στην Αμερική έχω ξεκινήσει αρκετές εταιρείες στον χώρο του
λογισμικού (software) που άρχισαν από την έρευνά μου στο MIT και οδήγησαν σε
καλύτερες λύσεις για σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία, αλλά
και στη δημιουργία πολλών θέσεων εργασίας. Αυτή την εμπειρία θα ήθελα να έφερνα
στα δικά μας πανεπιστήμια. Θεωρώ ότι παράδειγμα για το μέλλον της χώρας μας
αποτελεί το Ισραήλ, μια χώρα 7 εκατομμυρίων που περιστοιχίζεται από εχθρικές
προς αυτή χώρες και έχει ιδιαίτερα εύρωστη οικονομία, βασισμένη σε εταιρείες
υψηλής τεχνολογίας που έχουν ξεκινήσει από την έρευνα».
Στην Ελλάδα ωστόσο η διάθεση για αριστεία είναι μάλλον
περιορισμένη. Αντιθέτως, η πίεση και η πολιτική αστάθεια οδηγούν στην αύξηση
κρουσμάτων ρατσιστικής βίας αλλά και πολιτικών ακροτήτων (αναφέρω την άνοδο
ναζιστικής προέλευσης σχηματισμών)...
«Οταν η ελπίδα λιγοστεύει ή εξαφανίζεται, τα φαινόμενα στα
οποία αναφέρεστε εμφανίζονται στο προσκήνιο. Οπως είπα και πριν, θεωρώ ότι
είναι υποχρέωσή μας να δείξουμε έναν διαφορετικό δρόμο στους νέους ανθρώπους
της χώρας μας και να δημιουργήσουμε οικονομικές συνθήκες τέτοιες που οι νέοι
άνθρωποι να μπορούν να βρουν καλές θέσεις εργασίας».
Τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν πολλά πλεονεκτήματα, αλλά και
παθογένειες: καταλήψεις, κρούσματα βίας. Πώς πιστεύετε ότι αντιμετωπίζονται
αυτά τα φαινόμενα;
«Οι αρχές που έχω είναι ότι οι καταλήψεις και η βία δεν έχουν
καμία θέση στα πανεπιστήμια. Επίσης πιστεύω ότι κανείς πρέπει να παίρνει
αποφάσεις με βάση το ποιες είναι οι καλύτερες ιδέες ανεξάρτητα από ποιον
πολιτικό ή κομματικό χώρο προέρχονται».
Στο MIT αν μια ομάδα φοιτητών, καθηγητών ή εργαζομένων
επιχειρούσε να καταλάβει ένα κτίριο του ιδρύματος, τι θα έκανε η διοίκησή του;
«Το MIT έχει δική του αστυνομία. Αν κάποια ομάδα επιχειρούσε
κατάληψη στο πανεπιστήμιο, η αστυνομία θα επενέβαινε μέσα σε λίγα λεπτά».
Αλήθεια, πόσες ώρες δουλεύει εβδομαδιαίως (εννοώ κυρίως την
παρουσία του στο αμφιθέατρο) ένας πανεπιστημιακός στις ΗΠΑ; Μπορεί να
απουσιάζει συχνά από τις διδασκαλίες του και να στέλνει συνεργάτες του στα
αμφιθέατρα; Μαζί με το ερευνητικό του έργο πόσες ώρες της ημέρας αφιερώνει στη
δουλειά του;
«Το διδακτικό έργο είναι τρία μαθήματα τον χρόνο. Το κάθε
μάθημα είναι εξαμηνιαίο και διαρκεί 40 ώρες διδασκαλίας. Κατά την εμπειρία μου
είναι πάρα πολύ σπάνιο να απουσιάζει κανείς από τη διδασκαλία. Προσωπικά, στα 24
χρόνια που είμαι καθηγητής στο MIT έχω απουσιάσει μία φορά. Πολλοί από τους
καθηγητές εργάζονται 10-12 ώρες την ημέρα (σε έρευνα, διδασκαλία, επιτήρηση
φοιτητών, διοίκηση), ίσως και περισσότερο. Αλλά πολλοί από εμάς βλέπουμε την
εργασία στο πανεπιστήμιο ως χόμπι, ως αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, ως πηγή
ευτυχίας».
Προτεραιότητες και όραμα
«Καλύτερη εκπαίδευση και σύνδεση με την αγορά»
Πώς μπορούν τα ελληνικά πανεπιστήμια να προσελκύσουν φοιτητές
από το εξωτερικό;
«Νομίζω ότι το καίριο πρόβλημα αυτή τη στιγμή δεν είναι τόσο
η προσέλκυση φοιτητών από το εξωτερικό αλλά η βελτίωση της εκπαίδευσης των
ελλήνων φοιτητών και η δημιουργία συνθηκών που να τους οδηγεί σε θέσεις
εργασίας που να ανταποκρίνονται στις σπουδές που έχουν κάνει».
Οι διεθνείς λίστες αξιολόγησης κατατάσσουν τα ελληνικά
πανεπιστήμια σε χαμηλές θέσεις καθώς τα κριτήριά τους είναι προσανατολισμένα σε
διαφορετικές κοινωνίες και οικονομικά συστήματα. Μήπως ήρθε η ώρα για μια
ευρωπαϊκή λίστα αξιολόγησης με τα δικά της κριτήρια;
«Προσωπικά δεν δίνω ιδιαίτερη σημασία στις λίστες στις οποίες
αναφέρεστε. Δεν νομίζω ότι το πρόβλημα είναι πως τα χρησιμοποιούμενα κριτήρια
είναι λανθασμένα. Το ζητούμενο είναι η βελτίωση της εκπαίδευσης, η σύνδεσή της
με τη αγορά, η σύνδεση της αγοράς με εταιρείες υψηλής τεχνολογίας που να
δημιουργούν πολλές θέσεις εργασίας και δυνατότητες για τους αποφοίτους μας».
Ποιο είναι το όραμά σας για το Πανεπιστήμιο Αθηνών;
«Να υπάρχει κουλτούρα ποιότητας, δημιουργικότητας, προόδου
και αξιοκρατίας. Να δημιουργήσουμε τις συνθήκες εκείνες που οι καθηγητές, οι
φοιτητές και τα μέλη του προσωπικού να είναι υπερήφανοι που είναι μέλη της
κοινότητας του Πανεπιστημίου. Και, τέλος, να υπάρχουν πολλές και καλές θέσεις
εργασίας για τους αποφοίτους μας».
